Introspectie

De wereld kan verpletterend zijn zoals wij nu weer ervaren door de oorlog in Oekraïne, zo dichtbij in ons eigen Europa. De buitenwereld dringt binnen met beelden die daar resoneren en aanzetten tot introspectie. 

Op zo'n moment grijp ik naar de toverbal van glas die ik vond in de museumwinkel van Escher in het Paleis. Door erin te kijken naar de wereld erachter ontstaat een nieuw beeld waarin alles wordt omgekeerd en samengebald in een in zichzelf besloten wereldje dat rust en helderheid biedt.

Rust en helderheid om de chaos te bedwingen vanuit de diepe behoefte orde te scheppen en te vangen wat zin geeft. Het zijn woorden die M. Vasalis uitsprak in haar dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooftprijs 1982 in het Muiderslot. Het woord is aan haar:

"Het begrip buitenwereld, waarmee een mens in relatie zoekt te treden, wil ik nog uitbreiden: niet alleen zijn wij onderhevig aan de materiële en maatschappelijke invloeden van de buitenwereld en wel veel sterker dan we vaak beseffen. Maar de buitenwereld zit ook ín ons. Wij zijn ook aan ons zelf voor het grootste gedeelte onbekend en zeker onbegrepen. Daar helpt geen theorie, geen introspectie, geen lieve moederen aan. Maar wel weven wij van binnen onophoudelijk van de dunste, taaiste materie, héél precieze doorzichtige webben, waarmee orde geschapen wordt en de chaos tijdelijk en telkens opnieuw wordt bedwongen en waarin wij datgene vangen, dat op zo’n ogenblik misschien zin genoemd kan worden. Een kunstenaar moet ook in zijn onbekende gebieden thuis zijn, wát hij daar ook aantreft, of het hem bevalt of niet, zelfs als hij constateren moet, dat hij er zich niet thuis voelt. Er is altijd een instantie in hem, die stabiel blijft en commentaar geeft. Zelfs als hij in een vlaag van depersonalisatie zegt: j’est un autre, ik is een ander (Rimbaud), zegt hij nog: ik. Op de momenten, dat hij iets maakt is hij zijn eigen Delphi èn de sterveling, die de grot bezoekt.

Ook de dichter is thuis. U, lezers en kritici, kunt hem daar bezoeken, langs de touwladder van zijn woorden. Ik heb gezegd"

M. Vasalis

Dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooftprijs 1982 in het Muiderslot, uitgesproken op 14 december 1983.