Jacqueline van der Waals

Jacqueline van der Waals

(Den Haag, 26 juni 1868 – Amsterdam, 29 april 1922)

Vandaag is de 100ste sterfdag van Jacqueline van der Waals en plaatst de aan haar gewijde Facebookpagina ter ere van haar nagedachtenis het gedicht hieronder. Het Dorpshuis in Ochten organiseert op deze dag om 20.00 uur een avond over Jacqueline van der Waals.

De dood als verlosser

Kom nu met uw donker, diep erbarmen,
Eindelijke Dood.
Laat dit pijnlijk lichaam in uw armen
Rusten als het kind op moeders schoot.

Laat mij veilig door de schaduw uwer groote
Vleugelen gedekt
Slapen gaan, het moede oog gesloten
En het lichaam pijnloos uitgestrekt.

Jacqueline van der Waals
(Den Haag, 26 juni 1868 – Amsterdam, 29 april 1922)
Uit: Laatste verzen, 1922

Schilderij: Drieluik van de Verlossing, Rogier van der Weyden, 1455.

Hans Andreus

Liggen in de zon

Ik hoor het licht het zonlicht pizzicato 
de warmte spreekt weer tegen mijn gezicht 
ik lig weer dat gaat zo maar niet dat gaat zo 
ik lig weer monomaan weer monodwaas van licht  

Ik lig languit lig in mijn huid te zingen 
lig zacht te zingen antwoord op het licht 
lig dwaas zo dwaas niet buiten mensen dingen 
te zingen van het licht dat om en op mij ligt  

Ik lig hier duidelijk zeer zuidelijk lig zonder 
te weten hoe of wat ik lig alleen maar stil 
ik weet alleen het licht van wonder boven wonder
ik weet alleen maar alles wat ik weten wil.

Hans Andreus 

Uit: Muziek voor kijkdieren, 1951

Op mijn dertiende jaar las ik voor het eerst dit gedicht van Andreus. Ik weet het nog precies. Een gedicht als een lied met een gedreven toon en een onontkoombare herhaling tot en met de laatste regels:

“ik weet alleen het licht van wonder boven wonder
ik weet alleen maar alles wat ik weten wil”

Na dit gedicht was ik verkocht en ging ik Andreus volgen en lezen. Nu, decennia later, herlees ik nog wekelijks zijn gedichten. Ze zijn me zo vertrouwd dat ze onderdeel zijn geworden van mijn bestaan. Hans Andreus werd en bleef mijn lievelingsdichter.

In 2014 werd ik werkend lid van de Haagse Kunstkring, afdeling Letteren, en vertelde ik in de serie 'Eerste liefde' over mijn liefde voor het werk van Andreus. Voor die gelegenheid maakte ik de themasite - met onder meer mijn lievelingsgedichten - die ook nu nog in de lucht is: 

https://hansandreus.wordpress.com/

Het motto dat ik voor deze site koos uit het werk van Andreus is nog altijd onvertroffen:

"Er is niets geringers dan een mens en iets beters is er niet."

Aftellen tot de Gevulde Leegte

Afscheid van het Binnenhof

Vandaag begint het meireces: van vrijdag 22 april tot en met maandag 9 mei 2022. Het is het voorlaatste reces in mijn loopbaan en (Deo volente) het laatste in mijn kantoorleven. Afgelopen woensdag stapte ik onze werkvertrekken in B67 binnen met het besef dat ik nog 10 keer op kantoor zou zijn tot het zomerreces dat op 8 juli begint en tot en met 5 september duurt. Aangezien ik de weken tussen 5 en 25 september (mijn pensioendatum) verlof heb genomen is het aftellen nu echt begonnen. Afgezien van nog niet bekende klussen in de zomer gaat de Gevulde Leegte voor mij daarom per 8 juli in. Ik verheug me er nu al op, met genoeg andere dingen voor de boeg en met een periode achter me waarin ik kan terugkijken tot 1975 toen ik op het Binnenhof begon, nog onder het kabinet-Den Uyl. Andere tijden!

Het meireces biedt gelegenheid om alvast te doen waar ik na mijn afscheid van het Binnenhof echt de tijd voor krijg: mijn etspersje te voorschijn halen en nieuwe prentjes maken, ditmaal met het Binnenhof zelf als onderwerp met het oog op de afscheidstentoonstelling in de Haagse Kunstkring eind van dit jaar, stukjes en gedichten schrijven en genieten met mijn lief. Het is bijzonder om het parlementaire bedrijf nog één rondje mee te maken van binnenuit en mooi om er daarna op terug te zien in dankbaarheid en verwondering.

Foto: de Binnenpoort of Middenpoort, een van de vier bewaard gebleven toegangspoorten die toegang geven tot het Binnenhof, gebouwd in 1634. Boven de poort bevindt zich de vroegere verbindingsgang naar de Grafelijke zalen.

Eerste liefde

We vieren en beleven momenteel de 87ste Boekenweek, met een ode aan de eerste liefde, het thema van deze editie.

Natuurlijk komt bij dit thema meteen de foto naar boven die ik hier laat zien, van een eerste liefde die ik van nabij heb meegemaakt. Op de foto zien we, staand, van rechts naar links, mijn zoon Zwier met naast zich Roosje, zijn eerste verloofde zoals we haar bij ons thuis altijd noemden. In de herinnering is die benaming dan ook voor eeuwig uitgebeiteld in sierlijke krulletters.

Naast haar, zittend, haar broertje Jules, in de buggy waar hele generaties kinderen in zijn rondgezeuld, met in het erachter hangende netje wisselende hoeveelheden spulletjes en boodschappen. Inmiddels zijn deze kleuters volwassen en lopen ze - eerste en tweede liefdes later - nu zelf achter de kinderwagen.

En aangezien we het toch over de Boekenweek hebben, ga vooral naar de boekwinkel voor het boekenweekgeschenk van Ilja Leonard Pfeijffer en het boekenweekessay van Marieke Lucas Rijneveld. Strijk in de winkel met je vinger langs de boekruggen in de kast, en verras en verwen jezelf - en wie weet je geliefde - met een liefdevol boek.

En lees natuurlijk het boekenweekgedicht 2022 van Bart Moeyaart. Want waar zouden we zijn zonder de liefde en de poëzie?

Kortom

van je ware zijn er zeven op de wereld
je weet nog niet dat ik daar een van ben

mogelijk zal ik je nooit omhelzen
toch is de ware liefde onderweg

we reizen in een touringbus bergop
bergaf remmen we mee met onze voeten

dan stapt weer iemand met de glimlach uit
recht in de armen van een zielsverwant

evengoed stapt stervend vuur weer op
of zal ik zeggen: sissend kooltje

de achterbank, daar wordt getreurd
ik ben gaan houden van het woordje ongewisss

met dat verschil dat jij je tijd verspilt
aan witte nachten, wanhoop, wachtmuziek

kortom aan alles wat ons eenzaam maakt
ik ga je op een dag verrassen

leef door en zoek of wanhoop niet
de bus rijdt voor en als je mij ziet

zeg je: ah.

Bart Moeyaert

Toon Ninaber van Eyben

In 2019 ontdekte ik de charmante schilderingen op de ruitjes in het trappenhuis van de voormalige katholieke lagere school in de Oranje Nassaustraat te Voorburg. Wie is de maker van de glasschilderingen en wanneer zijn ze hier aangebracht? Meteen kwam de naam op van Toon Ninaber van Eyben - Nederlands glazenier, graveur, illustrator, mozaïekkunstenaar, schilder, tekenaar en docent.  Aanknopingspunt daarvoor is de vermelding "Ninaber 1932" in het grootzeil van de geschilderde botter op een van de ruitjes. 

Over het licht

Over het licht

Een ochtend met een droom geleden
F weer helemaal, en ik bij hem. Een 
witte ruimte, souterrain gelijk, pal 
naast het huis waar hij hiervoor al 
leefde, zegt hij, woordenloos. 

Geluiden zijn gedempt, het licht 
is overal maar zonder bron. 

F is weer bezig met dat licht en gaat
het laten zien, een overzicht van licht
in ‘t nieuwe jaar, geduld.

Dan word ik wakker in de nieuwe dag
en schijnt het licht zoals ik het nooit zag.

Eelco van der Waals
9 april 2022

DOET DAT BILLIJCK IS EN RECHT

Afscheid van het Binnenhof. Op deze foto die ik maakte tijdens een van mijn talloze wandelingen door het voormalige ministerie van Justitie zien we in een van de portalen van het meesterwerk van architect Cornelis Peters een wandschildering van Vrouwe Justitia. 

Het is een van de vele schilderingen en ornamenten in dit rijk gedecoreerde gebouw, waardoor je er telkens weer nieuwe ontdekkingen kunt doen. Of beter, kón doen, want vanwege de grootschalige renovatie van het Binnenhof zijn de Eerste en Tweede Kamer en de Raad van State - het deel dat nog op het Binnenhof zetelde en daar vergaderde - inmiddels vertrokken van het Binnenhof, waar ik na mijn pensionering later dit jaar niet meer (in functie) zal terugkeren.

Natuurlijk heb ik van deze wandschildering geprobeerd te achterhalen wie de maker ervan is, maar ook het RKD (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie) weet dat kennelijk niet. Wél is daar de volledige inscriptie te vinden die op mijn foto hier slechts gedeeltelijk te zien is: TRECK U NIET AEN WAT IJEDER SEGHT, MAER DOET DAT BILLIJCK IS EN RECHT. Het lijkt me behalve een treffende weergave van de rol van Vrouwe Justitia en de rechterlijke macht ook een mooi motto voor ons aller individuele leven en handelen. 

Het zijn benarde tijden waarin we leven, met crises en dreigingen alom, dus een morele opsteker als deze kunnen we allemaal wel gebruiken. Daarom: Trek je niet aan wat een ander zegt, maar doe wat rechtvaardig is en recht.

Generaties

Afgelopen vrijdag was er een feestje van onze dienst. Een aantal collega's vierden hun jubileum, een collega nam afscheid vanwege een nieuwe baan en een ander ging met pensioen. Vanwege de eerdere coronabeperkingen, die op het Binnenhof direct en consequent waren doorgevoerd omdat het parlementaire werk nu eenmaal altijd moet kunnen doorgaan, juist gedurende een crisis, konden we niet eerder bij elkaar komen en had dit feestje een bijzonder karakter.

Natuurlijk waren er toespraakjes, felicitaties, cadeautjes en de onvermijdelijke herinneringen. Nu (bijna) iedereen weer bij elkaar was viel het op hoeveel jonge collega's er intussen bij zijn gekomen  en dat degenen die zelf in hun jongere jaren binnenkwamen nu al even onvermijdelijk tot de oudere garde behoren.

Ik aanschouwde het met mildheid en een gevoel van overzicht, zeker toen in een van de toespraakjes werd gerefereerd aan een voormalige werkkamer op een prachtige plek, met zicht op de zijkant van de Ridderzaal, in het pand Binnenhof 5. Meer in het bijzonder de ruime kamer waar ooit het roemruchte Kamerlid Hendrik (Boer) Koekoek huisde, en waar ik een eeuwigheid geleden met een van de jubilarissen zat - door ons nog altijd aangeduid als Het Koekoeksnest.

Voor het merendeel van de huidige collega's is Koekoek een naam uit het ongerijmde die teruggaat tot hun kleutertijd of zelfs tot ruim voor hun geboorte. Gelukkig is er nu ook weer een Kamerlid van die naam: Marieke Koekoek, van de fractie van Volt.

Een van de volgende feestjes bij de dienst na de komende zomer is voor mijn collega Coby en mij, die gelijktijdig weggaan en ons arbeidzame leven op onze geheel eigen wijze gaan afsluiten met een tentoonstelling bij de Haagse Kunstkring, waar we samen met Hans Kouwenhoven en Wim Bettenhausen stilstaan bij het Binnenhof en dat door onze ogen laten zien. De website is er al: https://sites.google.com/view/kijkennaarhetbinnenhof/homepage

Nieuwe generaties treden aan, oude treden terug, het is de loop der dingen en de tijd die zich vormt tot geschiedenis waar wij allen onze bijdrage aan leveren. Toepasselijk staat het op dit bord dat ik fotografeerde naast het inmiddels wegens verbouwing afgesloten Binnenhof. "Historisch erfgoed, ook voor toekomstige generaties".

Mooi om op dat levende erfgoed terug te blikken, bijzonder om het over zo'n lange periode te kunnen overzien en fijn om er straks geheel vrij en ongebonden op te reflecteren in goed gezelschap. Ik verheug me erop!

Gedichten over de Denneweg

Voorjaar 2012 deed ik namens de Haagse Poëzieroute de oproep aan dichters een gedicht over de Haagse Denneweg te schrijven. Wonderlijk genoeg was er tot dan toe nog geen gedicht geschreven over deze roemruchte straat. Daan de Ligt was de eerste die gehoor gaf aan deze oproep. Hij schreef daarmee het eerste Denneweggedicht, vrij naar het beroemde gedicht De Dapperstraat van J.C. Bloem. Hier is zijn inzending:

De Denneweg
(vrij naar J.C. Bloem)

De Spuistraat is voor haastigen en legen
Met puien door vals neonlicht omrand
Verlokt de wansmaak koopziek Nederland
Bling bling en klatergoud zijn neergezegen

Geef mij die stille pittoreske wegen
De in gevels vastgeklonken meesterhand
Met gasten van gewicht en met verstand
Die zich verlicht langs stedenschoon bewegen

Den Haag biedt veel, veel meer dan men verwacht
De stad houdt aard en schatten goed verborgen
Doch op een dag beweegt de hoge heg

Verbloemt niet langer grafelijke pracht
Dit dacht ik op zo’n fletse maandagmorgen
Domweg gelukkig op de Denneweg

Daan de Ligt

De website https://gedichtenoverdedenneweg.wordpress.com/ die ik in dit kader voor de Haagse Poëzieroute maakte is nog altijd in de lucht. Daarop zijn ook  de andere ingezonden Denneweggedichten te lezen, van Marc van Bilderbeek, Anna van Cooten, (Daan de Ligt), Anne-Tjerk Mante, Michel Meissen, Cor van Welbergen en Ina van der Welle.

Leve de poëzie, leve de Denneweg!