Gedicht voor Jan Tinbergen

Op 2 november, vandaag over een week, is het Allerzielen en neem ik als dichter wederom deel aan de manifestatie Dichter bij de dood op de mooie oude Haagse begraafplaats Oud Eik en Duinen. Dit jaar gedenk ik de daar begraven econoom en Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen, in wiens geest ik dit sonnet schreef dat ik er zal voordragen. Komt allen! 

Prof. dr. Jan Tinbergen (1903-1994)

Bezie de wereld als een groot geheel
bewoond door mensen met hun deelbelangen 
en trek daartussen lijnen, samenhangen.
Doe ieder recht met een rechtvaardig deel.

Stuur mee en kijk vooruit naar nieuwe tijden,
ga stapsgewijs te werk vanuit je doel, 
wees rationeel en eerlijk, met gevoel 
en laat je door humane krachten leiden.

Werk samen aan een plan voor deze aarde
en luister naar degenen die het raakt.
Denk steeds vooruit zoals wanneer je schaakt
en laat altijd de ander in zijn waarde.

Bedien je van de rust en van de rede
en bovenal, organiseer de vrede.

Eelco van der Waals 

Mijn gedicht is met de gedichten die ik bij de vorige edities schreef met context te lezen op https://sites.google.com/site/gedichtenvoorallerzielen/2022

De Portugese synagoge van Den Haag

Hoe groot is een stad? Groter dan je denkt, is het enige antwoord dat ik kan verzinnen op basis van mijn eigen omzwervingen die me telkens naar en langs nieuwe plekken voeren, ook in buurten waarvan ik dacht dat ik ze op mijn duimpje kende.

Van de week was ik op weg naar de Haagse Kunstkring aan de Denneweg en besloot ik een andere route te kiezen dan gewoonlijk. Zo fietste ik opeens door de rustige Jan Evertstraat, parallel aan Prinsessegracht en Nieuwe Uitleg, die de Kanonstraat met de zijtak van diezelfde Nieuwe Uitleg verbindt. Ik was er niet eerder geweest. Bij een monumentaal hek met indrukwekkende bomen erachter stapte ik af en keek ik nieuwsgierig door een opening in dat hek naar wat zich daarachter bevond.

Wat ik zag trof me meteen en gaf me een gevoel van grote herkenning, vertrouwd als ik was met het beeld van de Amsterdamse evenknie van deze plek. Hier bevond zich de Portugese synagoge van Den Haag, met boven de ingang Hebreeuwse letters כמה יפים הם הבתים שלך die - zoals ik naderhand heb opgezocht - in Nederlandse vertaling staan voor "Hoe lieflijk zijn uw Woningen". 

Mijn herkenning was helemaal niet vreemd, want dit Haagse synagogegebouw blijkt te zijn opgetrokken naar het voorbeeld van de Amsterdamse synagoge of esnoga, en is - althans de voorgevel - eveneens ontworpen door de beroemde architect Daniel Marot (1661-1752).

Met mijn telefoon maakte ik er deze foto van, die ik hier deel, en nu deze plek zijn betekenis voor me heeft uitgevouwen is de stad weer een stukje groter geworden dan voor dit moment.

Net als in Amsterdam vestigden de Sefardische en de Asjkenazische Joden zich op verschillende plekken in de stad. In Amsterdam heb ik zelf lang in een voormalig Sefardisch huis gewoond, van Augustus Pieter Lopez Suasso aan Nieuwe Herengracht 43, en ken ik de geschiedenis van die buurt op mijn al genoemde duimpje.

Maar ook hier in Den Haag was ik al langer bekend met een deel van de Joodse geschiedenis, uit belangstelling en doordat ik lang in de zogeheten Verdwenen buurt heb gewoond en er nog vaak kom, achter de (ook al van origine Joodse) Bijenkorf tot aan de Paviljoensgracht. In de Haagse Wagenstraat staat nog altijd de grote sjoel van de Asjkenazische Joden, die nu in gebruik is als moskee.

Over deze voormalige Joodse buurt, dus in het oude centrum van Den Haag, schreef ik jaren geleden mijn gedichtencyclus Weerspiegeling - Een ode aan de verdwenen Joodse buurt van Den Haag, die ik in een volgende bespiegeling graag weer eens tegen het licht zal houden. 

En het zou zomaar kunnen dat die na deze onverwachte ontdekking een vervolg gaat krijgen. Het leven is vol wonderen.

De Portugese synagoge aan de Jan Everstraat, Den Haag. Foto Eelco van der Waals

Onder de kurk

Gisteren bottelde ik mijn eerste druivenlikeur, die nu feestelijk staat te glanzen in de eerste vier flesjes met kurk en krimpcapsule en voorzien van handgeschreven etiketten met gouden randje. Eind augustus schreef ik al over de druivenoogst van een zonnige zomer - de kleine zoete diepblauwe druiven van de oude wijnstok die weelderig groeit over mijn fietsenschuurtje.

Nu was dan het moment daar om de eerste lichting te filteren, te proeven uit kleine glaasjes (heerlijk!) en in slanke flesjes te bewaren zolang het duurt. De tweede helft van het voorraadje laat ik in glas op brandewijn nog langer macereren om meer op smaak te komen.

Na de likeur die ik al eerder maakte van peren, pruimen, vijgen, kiwi's, citroenen en hazelnoten kan ik nu dan ook druivenlikeur aan mijn eigenhandig bereide verzameling likeuren toevoegen. 

Het is een dankbare bezigheid om zo, naast jams en chutneys, overtollig fruit van het seizoen te verwerken en een feestelijk tweede leven te geven.

Fijn om weer wat lekkers onder de kurk te hebben nu het najaar weer op het venster klopt. Het stemt tot dankbaarheid en doet me denken aan de uitspraak van schrijfster Daphne du Maurier over het herleven van herinneringen: 

"Als er nu toch eens een uitvinding gedaan werd, dat je een herinnering kon bottelen als een geur. En dan moest het nooit slapper worden of muf. En als je het dan nodig had, kon je de kurk van de fles nemen en dan zou het zijn of je het ogenblik helemaal opnieuw beleefde."