Jan Tinbergen (3)

Jan Tinbergen (3) - De norm voor ontwikkelingshulp

Jan Tinbergen (1903-1994) heeft zich zijn hele actieve leven als vooraanstaand econoom ingezet voor verdrijving van armoede en een eerlijke en rechtvaardige verdeling van welvaart en schaarste. Hij was een pionier op het terrein van de internationale ontwikkelingssamenwerking. Daarbij zocht hij consequent naar wetenschappelijk te onderbouwen oplossingen. 

In 1965 werd hij de eerste voorzitter van de Commissie voor Ontwikkelingsplanning van de Verenigde Naties, met als doel een strategie voor het tweede ontwikkelingsdecennium (1970–1980) voor te bereiden. Tinbergen ontwikkelde er de doelstelling voor ontwikkelingssamenwerking die bekend werd als de Tinbergennorm: de benodigde ontwikkelingshulp om het beoogde doel te halen was ongeveer 1% van het nationale inkomen van de ontwikkelde landen, waarvan ongeveer 0,3 procentpunt werd opgebracht door private inkomensoverdrachten. De overige 0,7 procentpunt was voor de rekening van nationale overheden. Deze 0,7-procentsnorm werd in 1969 overgenomen door de Wereldbank en in 1970 door de VN.

In 1975, met Jan Pronk (leerling en oud-medewerker van Tinbergen) als minister voor Ontwikkelingssamenwerking, haalde Nederland de doelstelling voor het eerst, en de jaren daarna was het budget voor ontwikkelingssamenwerking onomstreden – onder partijen zowel links als rechts op het politieke spectrum.

Hier haal ik de ingezonden brief aan die Jan Tinbergen aan NRC Handelsblad schreef, die op 28 november 1992 in deze krant stond:

"In NRC Handelsblad van 17 november 1992, blz. 2, wordt bericht dat de regering de norm voor ontwikkelingshulp heeft 'geschrapt'. In dat bericht wordt er ook aan herinnerd dat de Verenigde Naties de bekende norm van 0,7% van het bruto nationaal produkt (bnp) hanteren. Onder dit bericht wordt Uw blad aanbevolen aan hen die de nuance zoeken. Gaarne lever ik een nuance, maar 'pas op de opiniepagina'.

Toen in de Algemene Vergadering van 1970 tot de norm van 0,7 werd besloten waren een aantal cijfers nog niet bekend, die uitwijzen dat een norm van 2,0% nodig  is. Bedoelde cijfers toonden nl. aan dat tussen 1960 en 1979 de inkomens per hoofd van de welvarende landen sterker stegen dan die van de arme landen. Er was toen dus divergentie, een zeer ongewenst verschijnsel, dat de immigratie van burgers van arme naar welvarende landen aanmoedigt. Om geen divergentie te krijgen zou minstens 2% hulp nodig zijn. Daarmee zou dan nog geen convergentie bereikt worden.

Toegegeven moet worden, dat na 1970 wel enige convergentie is verkregen. Doch bij de huidige omvang van de hulp (0,35% van het bnp) zou het meer dan negen eeuwen duren voordat de inkomens (voor dezelfde beroepen) van de arme en de rijke landen aan elkaar gelijk zouden zijn geworden. En het officiële hulpbedrag van 0,7% zou die duur van het ontwikkelingsproces maar met 2% bekorten. Zelfs de2% hulp houdt de duur nog boven de acht eeuwen.

Deze cijfers maken de toegenomen immigratie wel begrijpelijk. Het beperken van die immigratie met politiegeweld is te verwerpen. Een betere methode is de behoefte aan migratie te verminderen en dat kan door meer ontwikkelingshulp. Het is, zo bezien, in ons eigen belang om de ontwikkeling van de arme landen te versnellen. Het is geen idealisme of altruïsme; het is alleen minder kortzichtigheid  - een kwaal waaraan veel mensen lijden."

J. Tinbergen
Den Haag

De conclusie van Tinbergen is ook 30 jaar na deze brief nog hoogst actueel, net als de inzichten die ik eerder van hem aanhaalde, uit 1934 over een basisinkomen en uit 1993 over een wereldregering.

Jan Tinbergen was zijn tijd ver vooruit en verdient groot respect voor zijn visie op en inzet voor een betere wereld. Het is de reden dat ik als dichter voor hem heb gekozen in het kader van het project Dichter bij de dood op begraafplaats Oud Eik en Duinen waar hij begraven is. Tijdens Allerzielen (2 november) van dit jaar draag ik er mijn gedicht voor waarin ik de kern heb proberen te raken van zijn opvattingen en ideeën. 

Mijn gedichten bij vorige edities van Dichter bij de dood vind je op https://sites.google.com/site/gedichtenvoorallerzielen/home. 

Deze ingezonden brief van Tinbergen is te lezen in het aan hem gewijde archief op https://eur.contentdm.oclc.org/digital/collection/tb_mans/id/13264/rec/64.